استفاده از تجارب بين المللي و ارتقاي فرهنگ حفاظت نياز امروز منابع طبيعي

منابع خدادادي همواره و در طول قرن هاي متمادي منبع تغذيه و عامل اثرگذار تداوم زندگي بشر بوده كه البته در سيكلي متوازن و با همراهي بشر روند تكاملي اين منابع طبيعي نيز رعايت شده است.
با صنعتي شدن كشورها و ورود صنايع مختلف در حوزه درآمدي مردم، ميزان وابستگي انسان به منابع طبيعي كاهش يافت و بسياري از دولت ها و ملت ها بدون رعايت حق اين منابع خدادادي با هدف برداشتن گام هاي بلندتر در صنعت، منابع طبيعي را دستاويز رسيدن به اين هدف قرار دادند كه اين امر زمينه ايجاد مشكل در محيط زيست و عرصه هاي منابع طبيعي را فراهم كرد.
تداوم اين امر به دليل مشكلاتي كه در سر راه زندگي عادي بشر ايجاد كرد، دولت ها را بر آن داشت تا با رويكردي حفاظتي در راستاي حراست و احياي منابع طبيعي تلاش كرده و از دست اندازي مردم به ويژه سودجويان به اين منابع خدادادي جلوگيري كنند.
در حال حاضر در كشورهاي پيشرفته، بسياري از مردم نيز با راه اندازي سازمان هاي مردم نهاد سعي در حفاظت از محيط زيست و منابع ملي دارند و روز به روز بر تراكم، كيفيت و ميزان منابع طبيعي خود مي افزايند و اين امر را گامي بلند در راستاي توسعه حال و آينده خود مي دانند.
در كشورمان نيز در سالهاي طولاني گذشته، دست اندازي هاي زيادي بر منابع طبيعي و خدادادي از جمله جنگل ها، مراتع و حتي آب هاي روان و زيرزميني كشور انجام شده كه نتيجه آن كاهش تراكم و حجم همه اين موارد و ايجاد مشكلات زيست محيطي حاد بوده است.
در آذربايجان غربي نيز اين وضع كمابيش وجود داشته و ثروت هاي خدادادي به علت هاي مختلف مورد هجمه قرار گرفته كه براي مقابله با اين امر، دو نهاد نظارتي اداره كل حفاظت محيط زيست و منابع طبيعي و آبخيزداري تلاش جدي دارند.
با هدف بررسي وضعيت منابع طبيعي آذربايجان غربي، بايدها و نبايدهاي اين حوزه و چشم انداز اين بخش، مسئولان و كارشناسان منابع طبيعي ميهمان ميزگرد ايرنا آذربايجان غربي بودند.
آنها بر اين امر اعتقاد داشتند كه ارتقاي فرهنگ حفاظتي و استفاده از تجربه هاي بين المللي نقش بسيار مهمي در حفاظت از منابع طبيعي كشور و استان دارد كه در اين امر همه مردم مي توانند نقش آفرين باشند.

*****
وضعيت منابع طبيعي آذربايجان غربي؛ كمبود تجهيزات و نيروي انساني
پرويز رياضي فر معاون فني منابع طبيعي آذربايجان غربي در اين ميزگرد گفت: اين استان بيش از دو ميليون و 700 هزار هكتار عرصه ملي دارد كه بيش از دو ميليون و 600 هزار هكتار آن را مراتع تشكيل مي دهد كه همواره مورد بي توجهي مردم قرار گرفته است.
وي افزود: بهترين مراتع ييلاقي در آذربايجان غربي به ويژه در مناطق مرزي استان وجود دارد ولي در سه دهه گذشته كيفيت آنها روز به روز كاهش يافته است.
وي اضافه كرد: نيروي حفاظت منابع طبيعي در آذربايجان غربي بسيار كم است و ما توان لجستيكي كافي در اين حوزه نداريم.
معاون فني اداره كل منابع طبيعي آذربايجان غربي اظهار كرد: تاكنون يك ميليون هكتار طرح مرتعداري تهيه كرده ايم و 450 هزار هكتار نيز در دست اجرا داريم كه در اين خصوص كود و بذر را به صورت رايگان در اختيار بهره برداران قرار مي دهيم ولي بايد در اين راستا مردم و مسئولان نيز كمك كار ما باشند.
رياضي فر ادامه داد: سرانه فضاي سبز در جهان هفت هزار مترمربع، دو هزار مترمربع در كشور و 400 متر مربع در آذربايجان غربي است كه اين امر نشان مي دهد ما فاصله زيادي با استانداردهاي بين المللي و كشوري داريم.
رحمان وهاب زاده مديركل منابع طبيعي آذربايجان غربي نيز در اين ميزگرد گفت: اين استان يكي از استان هاي موفق در حوزه حفاظت از منابع طبيعي در كشور بوده كه اخذ رتبه برتر در مبارزه با زمين خواري، كسب رتبه نمونه كشوري توسط يگان حفاظت منابع طبيعي استان، رتبه برتر فعاليت هاي رسانه اي و مستندسازي در كشور و اخذ سند براي 89 درصد عرصه هاي ملي از جمله اين افتخارات به شمار مي آيد.
وي اظهار كرد: در حال حاضر از دو ميليون و 650 هزار هكتار از مراتع استان براي دو هزار و 450 هزار هكتار سند اخذ شده است كه در يك مورد، براي 200 هزار هكتار به صورت يكجا سند گرفته ايم كه كار بسيار قابل توجهي محسوب مي شود.
وي افزود: منابع طبيعي مظلوم ترين بخش در كشور و استان است و به رغم كمبود منابع، كمبود نيروي انساني و كمبود تجهيزات به فعاليت در راستاي حراست از ثروت هاي خدادادي اهتمام دارد.
مديركل منابع طبيعي آذربايجان غربي اضافه كرد: نبود هليكوپتر، عدم بهره مندي از خودروي مناسب و كافي و نبود نيروي انساني كافي از جمله مواردي است كه ما با آنها دست به گريبان هستيم.
وهاب زاده ادامه داد: البته دولت يازدهم توجه ويژه اي به موضوع منابع طبيعي و محيط زيست دارد و اعتبارات خوبي نيز به اين امر تزريق كرده است كه نمود عيني اين امر، اختصاص اعتبارات مناسب به احياي درياچه اروميه است.
هوشنگ داداش زاده كارشناس حوزه منابع طبيعي نيز در اين ميزگرد با اشاره به ظرفيت هاي خوب موجود در حوزه منابع طبيعي آذربايجان غربي بر توجه به افزايش اين ظرفيت ها در راستاي توسعه مناطق مختلف تاكيد كرد و گفت: در اين راستا بايد از همه ظرفيت كارشناسي و توان علمي داخلي و خارج استاني و حتي خارج از كشور بهره ببريم.
وي افزود: تاكنون برنامه ريزي هاي خوبي با مشاركت مردم براي حفظ و احياي منابع طبيعي در آذربايجان غربي صورت گرفته ولي نتيجه بخش نبوده و مشكلات اين بخش روز به روز افزايش يافته است.
وي بر توجه به تجربه ديگر استان ها و كشورهاي همسايه در حوزه حراست از منابع طبيعي تاكيد كرد و ادامه داد: به رغم بازديدهاي مكرر از منابع طبيعي كشورهاي مختلف به ويژه كشورهاي همسايه، از تجارب آنها به نحو احسن استفاده نكرده ايم.
كارشناس منابع طبيعي اظهار كرد: در حال حاضر در بورالان ماكو، 65 هزار هكتار عرصه بيابان زايي داريم در حالي كه در آن سوي مرز در كشور تركيه با همان اقليم و اكولوژي، بهترين كارها براي بيابان زدايي انجام شده است كه بايد بتوانيم از فعاليت هاي آنها بيشتر بهره ببريم.

*****
ملزومات استفاده از مشاركت مردم و بخش خصوصي در حفظ منابع طبيعي؛ بهره برداران شاه كليد حراست
معاون فني اداره كل منابع طبيعي آذربايجان غربي در اين خصوص گفت: همه مردم بايد در حفاظت از منابع طبيعي مشاركت داشته باشند و اداره كل منابع طبيعي نيز در اين خصوص توجه ويژه دارد تا از مشاركت مردم در راستاي حراست از ثروت هاي خدادادي بيش از پيش بهره ببرد.
وي افزود: حساسيت در خصوص حراست از منابع طبيعي بايد به كل جامعه تعميم يابد چرا كه ادارات كل منابع طبيعي و حفاظت محيط زيست تنها متولي اين بخش در استان نيستند و همه ما بايد در اين خصوص احساس مسئوليت بكنيم.
وي اضافه كرد: ما نبايد انتظار داشته باشيم كه تنها منابع طبيعي بازدارنده باشد و بايد توان همه بخش ها به كمك ما بيايد.
رياضي فر تاكيد كرد: همه مراتع ما پتانسيل احيا دارند و بارندگي در آذربايجان غربي نيز مناسب است ولي بايد مديريت صحيح با همراهي مردم نيز به كمك اين ظرفيت هاي طبيعي بيايد.
كارشناس حوزه منابع طبيعي آذربايجان غربي نيز در اين باره اظهار كرد: در حال حاضر در بسياري از كشورهاي دنيا با استفاده از توان بخش خصوصي، سرمايه گذاري در اين بخش و همراهي سازمان هاي مردم نهاد گام هاي بلندي در راستاي حراست از منابع طبيعي برداشته شده ولي شاخصه هاي اين امر در كشورمان و آذربايجان غربي نزديك به صفر است.
داداش زاده افزود: بايد از تجربه هاي جهاني در اين خصوص بهره ببريم و با توان افزايي منابع طبيعي سعي كنيم با ورود مردم و بخش خصوصي، زمينه توسعه منابع طبيعي را به جاي تخريب آن فراهم كنيم.
وي اضافه كرد: ما هنوز نتوانسته ايم ضريب حساسيت مردم، رسانه ها و حتي مسئولان را در خصوص حراست از منابع طبيعي افزايش دهيم.

*****
رسانه تاثيرگذارترين بخش در حراست از مناطبع طبيعي
رحمان وهاب زاده مديركل منابع طبيعي آذربايجان غربي گفت: اهرم رسانه اي در بهبود وضعيت منابع طبيعي بسيار اثرگذارتر از قوانين و مقررات است و در كنار آن از ظرفيت مدارس نيز بايد استفاده شود.
وي افزود: در حال حاضر رسانه ها همكاري مناسبي با اداره كل منابع طبيعي آذربايجان غربي دارند ولي اين همكاري بايد از سوي اداره كل بيشتر شده و از ظرفيت قابل توجه فرهنگسازي اين بخش به بهترين شكل ممكن استفاده شود.
وي اظهار كرد: در دنياي امروز، از رسانه ها بيشترين استفاده در حوزه هاي مختلف صورت مي گيرد كه در اين خصوص ما پيشرفت كمتري داريم.
داداش زاده كارشناس حوزه منابع طبيعي آذربايجان غربي هم در اين خصوص گفت: رسانه ها نقش اساسي در حفظ، حراست، احيا و توسعه منابع طبيعي دارند.
وي افزود: در حال حاضر دو ميليون و 700 هزار هكتار عرصه طبيعي در آذربايجان غربي داريم كه اگر براي حفاظت از هر هكتار تنها 10 هزار ريال هزينه كنيم، هزينه سالانه اين عرصه ها به 27 ميليارد ريال مي رسد در حالي كه مي توان با ارقامي بسيار كمتر از اين و با همراهي رسانه ها در راستاي فرهنگسازي براي احياي منابع طبيعي گام برداشت.
وي اضافه كرد: در اين راستا مي توان از ظرفيت فضاي مجازي و شبكه هاي اجتماعي نيز بهره برد و از مشاركت مردم نيز در اين راستا استفاده كرد.

*****
كاهش تخريب مراتع با تغيير معيشت بهره برداران
مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري آذربايجان غربي در اين خصوص گفت: در كشورهاي ديگر زماني كه مردم و بهره برداران متوجه مي شوند وضعيت منابع طبيعي رو به تخريب است، تغيير سبك معيشت مي دهند ولي در كشور ما اينگونه نيست و توجهي به منابع طبيعي صورت نمي گيرد چرا كه بهره برداران فقط به فكر سود بيشتر به هر قيمتي هستند.
وي افزود: پرداخت يارانه از سوي دولت از جمله عوامل مهم رغبت مردم به تغيير معيشت است و مي توان با پرداخت تسهيلات بهره برداران را به فعاليت هاي اقتصادي ديگر از جمله صنايع دستي، پرورش مرغ هاي بومي، پرورش ماهي، پرورش زنبور عسل، صنايع بسته بندي و بهره مندي از آموزش هاي فني حرفه اي اشتغالزا ترغيب كرد.
وي اضافه كرد: در حال حاضر برنامه ريزي هايي براي اين امر در مراتع و جنگل هاي آذربايجان غربي صورت گرفته ولي بايد در اين راستا سرمايه گذاري هاي لازم را جذب كرده و اهتمام مردمي را نيز جلب كنيم.
وهاب زاده اظهار كرد: اخيرا براي تغيير الگوي معيشت براي افراد حاشيه نشين جنگل برنامه ريزي هايي صورت داده ايم كه در اين راستا گونه هاي مثمر در اين مناطق كاشته مي شود كه البته با اين امر همراهي مردم قابل توجه بوده است.
پرويز رياضي فر معاون فني اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان نيز گفت: دامداري ما وابسته به مرتع است كه اين امر زمينه ساز فشار زياد به مراتع بوده و مراتع را تخريب مي كند.
وي افزود: دام مازاد ما بسيار زياد است و در حال حاضر بيش از 100 هزار نفر از بهره برداران، از مراتع به صورت مستقيم استفاده مي كنند.
وي اضافه كرد: تعدادي از اين بهره برداران را مي توان با تغيير معيشت به شغل هاي جايگزين، از جمع بهره برداران خارج كرد كه اين امر بسيار مثمر ثمر خواهد بود.
هوشنگ داداش زاده كارشناس حوزه منابع طبيعي آذربايجان غربي نيز گفت: يكي از موارد مهم براي مقابله با تخريب منابع طبيعي، ايجاد زمينه براي تغيير معيشت مردم بهره بردار است كه زنبورداري از جمله مواردي است كه در ديگر كشورها در اين خصوص امتحان شده و جواب خوبي داده است.
وي افزود: زنبورداري به علت اينكه كار گرده افشاني نيز توسط زنبورها صورت مي گيرد، مي تواند در افزايش كيفيت مراتع بيز بسيار موثر باشد.
وي اضافه كرد: البته فعاليت هاي ديگري نيز در اين خصوص مي توان انجام داد و نبايد به موضوع زنبورداري خلاصه كرد.

*****
جنگل هاي آذربايجان غربي؛ ظرفيت ها، مشكلات، اقدامات:
مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري آذربايجان غربي درباره وضعيت جنگل هاي استان و پتانسيل هاي اين بخش نيز گفت: جنگل ها طلاي سبز در دنياي امروز به شمار مي روند و علاوه بر تاثيرگذاري در تغييرات اقليمي، در تامين اكسيژن و جذب ريزگردها نيز تاثير بسياري دارند.
وي افزود: در حال حاضر آذربايجان غربي 101 هزار هكتار عرصه جنگلي در دو شهرستان پيرانشهر و سردشت دارد و در شهرستان هاي اروميه و مهاباد نيز جنگل هاي دست كاشت ايجاد شده است.
وي اضافه كرد: بخش اعظم جنگل هاي آذربايجان غربي در شهرستان سردشت قرار دارد و سهم اين شهرستان بيش از 80 درصد است.
وهاب زاده اظهار كرد: البته براي حفاظت از اين جنگل ها مشكلات زيادي داريم و آتش سوزي جنگلي كه در برخي موارد در سطح وسيعي انجام مي شود، آفات از جمله آفت جوانه خوار بلوط و دست اندازي به اين جنگل ها از جمله معضلات اين بخش است.
پرويز رياضي فر معاون فني اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري آذربايجان غربي نيز گفت: جنگل ها از اهميت قابل توجهي در راستاي بهبود وضعيت اقليمي برخوردار هستند كه به همين دليل توجه ويژه اي به جنگل ها داريم.
وي افزود: يكي از مهمترين مشكلات جنگل هاي استان به ويژه در سال جاري، آفت جوانه خوار بلوط بود كه هزاران هكتار از جنگل هاي استان را تحت تاثير قرار داد.
وي اضافه كرد: امسال در دو هزار هكتار ار عرصه هاي جنگلي آذربايجان غربي سمپاشي و محلول پاشي انجام داده ايم كه مبارزه در اين خصوص همچنان ادامه دارد و موثر بوده است.
معاون فني اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري آذربايجان غربي ادامه داد: نمي توانيم جلوي تخريب جنگل هاي بلوط غرب را در استان بگيريم و براي اين امر نيازمند استفاده از تكنولوژي هاي روز هستيم.
رياضي فر گفت: فعاليت هاي حفاظتي خوبي در راستاي حراست از جنگل ها در آذربايجان غربي انجام داده ايم كه اجراي طرح صيانت در دو سال گذشته از آن جمله بوده است.
وي افزود: طرح صيانت شامل غني سازي جنگل ها با بذر، غني سازي با نهال، توسعه جنگل با بذر و توسعه جنگل با نهال مي شود.
*****
با توجه به گفته هاي مسئولان و كارشناسان در اين ميزگرد، وضعيت منابع طبيعي آذربايجان غربي با ادامه روند فعلي نامناسب جلوه مي كند و بهبود اين شرايط به ميزان همراهي مردم، مسئولان كشوري و استاني و بهره برداران از منابع طبيعي وابسته است كه در اين خصوص نيز اهتمامي جدي نياز است.
2093/1905