به گزارش خبرنگار مهر، شاهرود با وسعتی قریب به یک سوم استان سمنان قطب کشاورزی این دیار تلقی می شود اما در ۱۶ سال اخیر خشکسالی همیشه بلای جان تولیدات کشاورزی این شهرستان بوده و بسیاری برای برون رفت از آن تغییر الگوی کشت، تغییر الگوی آبیاری از سنتی به مدرن و انتقال آب از سرچشمه هایی مانند دریای خزر را تجویز می کنند.
طی سال های اخیر روند بی رویه حفر چاه و بهره برداری بیش از توان منابع آبی در کنار تراز منفی بین خروج و ورود آب به سفره های زیر زمینی باعث شده تا مشکلات بخش کشاورزی دو چندان شود امروزه در شهرستان شاهرود مناطقی وجود دارد که با وجود حفر ۲۵۰ متری چاه همچنان در تهیه آب دچار مشکل هستند و برای رفع این معضلات که امروز از آن به مثابه بحران یاد می کنند، راه حل های کوتاه مدت، مانند آبرسانی با تانکر، میان مدت شامل مهار سیلاب ها و حفر چاه ها و بلند مدت شامل انتقال آب از جایی به جای دیگر مطرح می شود که به نظر می رسد این راه حل ها بدون اصلاح الگوی کشت و آبیاری تنها مسکنی کم داوم باشند.
بسیاری معتقد هستند، اصلاح الگوی کشت و آبیاری دو روش ملموس تر حل بحران کشاورزی در شاهرود به شمار می آیند که با تعامل و همکاری بهره برداران و دولت مردان می توان به آن دست یافت از سوی دیگر استاندار سمنان چندی پیش از دو برار شدن سطح زیر کشت آبیاری مکانیزه در استان طی مصوبات سفر استانی رئیس جمهور خبر داد که بر اساس آن سطح ۲۰هزار هکتاری فعلی استان سمنان در بخش آبیاری مکانیزه به ۴۰ هزار هکتار افزایش خواهد یافت که می تواند مژده ای خوب برای بهره برداران بخش کشاورزی باشد. در هر حال، باید برای رفع بحران کشاورزی در شاهرود به انتظار تصمیم مسئولان نشست اما برای بررسی موضوع تغییر الگوی کشت و اقدامات لازم در این زمینه، به بهانه هفته و روز جهاد کشاورزی با محمدرضا قاسمی رئیس جهاد کشاورزی شهرستان شاهروذ به گفتگو نشسته ایم.
*در ابتدا برایمان از هفته جهاد کشاورزی و برنامه های آن بگویید.
بیست و یکم تا بیست و هفتم خرداد ماه و مشخصا روز ۲۴ این ماه سالروز پیام تاریخی حضرت امام (ره) به نام هفته جهاد کشاورزی نام گذاری شده است در این هفته برنامه های متنوعی از جمله غبار روبی مزار شهدا، بیان درس اخلاق توسط امام جمعه شاهرود در خلال بازدید از مجموعه جهاد کشاورزی این شهرستان، دیدار با خانواده شهدا و جانبازان مجموعه جهاد دیدار با ائمه جمعه شاهرود و بسطام افتتاح طرح های اقتصادی و عمرانی و تقدیر از تولید کنندگان و بهره برداران بخش کشاورزی در شاهرود برنامه ریزی شده که امیدواریم در اجرای آن بتوانیم به خوبی موفق باشیم.
باید گفت هدف عمده برگزاری برنامه های این هفته تمرکز بر موضوع مهم آب و روش های نوین آبیاری در کنار کشاورزی و اقتصاد مقاومتی است از سوی دیگر در راستای مقاوم سازی اقتصاد ۲۷پروژه بخش کشاورزی با منابع خوب در این حوزه در دستور کار قرار دارد که امیدواریم با تامین اعتبار این طرح ها نیز در آینده نه چندان دور به بهره برداری برسد.
همچنین تاکید دوم ما در این هفته، مقوله کشاورزی به عنوان محور توسعه در شرق استان است، امروزه باید پذیرفت که کشاورزی به دلیل داشتن مزایایی مانند انعطاف پذیری، مولد بودن، اشتغال زایی، درون زایی، برون گرایی با محور توسعه صادرات، بومی بودن و ... تمام فاکتور های اقتصاد مقاومتی را دارد لذا این بخش نیازمند حمایت بیشتر است چرا که با تکیه بر آن می توان بخش عمده ای از سیاست های اقتصاد مقاومتی مورد تاکید مقام معظم رهبری را عملی کرد.
*به مقوله آب اشاره شد، با توجه به ورود فصل گرما برای اصلاح الگوی کشت چه برنامه هایی دارید؟
تغییر الگوی کشت مقوله مهم و مورد تاکید ما است اما این به این معنا نیست که به کشاورزان بگوئیم اصلا مواد مورد نیاز خانوار را کشت نکن، بلکه کشت محصولات پرآب نظیر هندوانه آن هم در فصل گرم سال و ماه مبارک رمضان، می بایست به شکل محدود، کنترل شده و به اندازه نیاز باشد.
برای طرح اصلاح الگوی کشت در ابتدا باید در جستجوی محصولاتی باشیم که نیاز آبی کمی داشته یا طول دوره رشد آنها کوتاه است از این رو برای به حداقل رساندن مصرف آب یکی از اولویت های اصلی جهاد کشاورزی انتقال کشت محصولاتی نظیر سبزی و صیفی جات از محیط های باز به محیط های بسته نظیر گلخانه، یا به معنای دیگر، توسعه الگوی کشت و حداقل رساندن مصرف آب محسوب می شود که برای این منظور دولت منابع اعتباری خوبی را از جمله ارائه تسهیلاتی با نرخ بهره ۱۶درصد بدون محدودیت در مبلغ را پیش بینی و ابلاغ کرده است.
در برنامه های دولت هم طرح هایی نظیر مجتمع گلخانه ای برای حمایت از اصلاح الگوی کشت در دهملا، کلاته خیج و میغان وجود دارد متقاضیانی که قصد احداث گلخانه دارند می توانند برای واگذاری زمین به این مجتمع ها مراجعه کرده و اراضی دولتی با امکانات زیر بنایی آب، برق و حتی گاز در اختیار آنها برای تولید قرار می گیرد که این فرصت مناسبی برای اشتغال زایی، توسعه، کاهش مصرف آب و ده ها فرصت دیگر است.
در بخش فرهنگ سازی نیز باید گفت، محصولات پرآب مانند صیفی جان، سبزی و هندوانه باید در مناطق و زمین هایی کشت شود که به لحاظ شرایط منابع آبی تامین و بستر تقاضای بازار مصرف آن ها فراهم باشد لذا اگر کشاورز به تولید درستی برسد و همزمان این تولید را بتواند به صورت محدود عرضه کرده و سود کند شاید بتوان تناسب بین مصرف آب و محصول را ایجاد کرد.
*در هر صورت آیا روش های کشت قطعا در مقوله تغییر الگو اثرگذار هستند؟
قطعا؛ امروزه یکی از اقداماتی که در راستای بهینه سازی اصلاح الگوی کشت می توان انجام داد، کشت نشائی است در این کشت، گیاه مراحل ابتدایی رشد خود را در محیط کنترل شده می گذراند و سپس به مزرعه اصلی منتقل می شود که این مهم، در حال حاضر برای محصول ذرت علوفه ای در حال اقدام است از سوی دیگر کشت نشائی برای آن ابداع شده تا به این منظور، نیاز آبی را بتوان کاهش داد.
یکی دیگر از راه های اصلاح الگوی کشت، توسعه کشت گیاهان دارویی با نیاز آبی کمتر، فروش خوب و قابلیت ارز آوری محسوب می شود که جهاد کشاورزی برای سهولت و استقبال بهره برداران حتی کشت زعفران را نیز در این دسته طبقه بندی کرده تا کشاورزان بتوانند از تسهیلات آن بهره مند شوند حتی در اکثر نقاط شهرستان، زمین هایی به این امر اختصاص داده شده است اما با این وجود، اصلاح الگوی آبیاری و سامانه های نوین آب رسان در اولویت کار ما قرار دارد لیکن هرچند محصولات و گیاهانی پیدا شوند که با نیاز آبی کم، بهره وری بالایی داشته باشند اما همچنین تغییر و اصلاح آبیاری هدف ما خواهد بود.
روش های نوین آبیاری همگی یک هدف دارند و آن هم افزایش بهره وری و کاهش مصرف آب است این روش ها در باغات شاهرود اجرا می شد اما خوشبختانه طی سال زراعی پیش، علاوه بر باغات در زمین های زراعی نیز انجام گرفت که آبیاری موضعی تحت فشار موسوم به «تِیپ» از جمله آنها است که طی آن آب در شلنگ های باریکی به نام تیپ عبور کرده و به گیاه و تنها به میزان مطلوب آب می رساند.
البته این را نیز باید گفت که تیپ، هم اکنون در زمین های غلات نیز اجرا می شود و امیدواریم این طرح ها به زودی در همه زمین ها حضور پیدا کند چرا که بهره وری محصول و کاهش مصرف آب را به نحو چشم گیری، همزمان با یکدیگر دارد.
*استقبال از این روش ها چگونه بوده است؟
توسعه روش های نوین آبیاری در اراضی زراعی امری نوپاست این روش در باغات غالبا انجام می شده اما در دو سال اخیر آبیاری نوین به مزارع نیز راه پیدا کرده و ما تلاش داریم تا ترویج این موضوعات را ابتدا از کشاورزان پیشرو، اهل مطالعه و موی سپید که آمادگی این امر را دارند و مورد وثوق سایر کشاورزان هستند، آغاز کنیم و امیدوار باشیم تا سایر کشاورزان از این مجریان الگو بگیرند.
یکی از موانع اجرای این روش ها این است که امروز برخی زمین ها دچار پدیده خرده مالکی شده اند لذا در این زمین ها که غالبا مساحت کمی هم دارند سیستم های آبیاری نوین نمی گنجد و بهره برداران نیز به دلیل سود کمتر اهمیتی به آن نمی دهند معمولا فردی که چند هکتار زمین داشته پس از فوتش آنرا به قطعات کوچکتری تقسیم می کند و معمولا برخی فرزندان و وارثان وی زمین های خود را خرد کرده و می فروشند و در نهایت زمین پنج هکتاری سابق، ۱۰ خرده مالک پیدا می کند که این کار را برای اجرای سیستم های آبی سخت می سازد از سوی دیگر، قانون ارث شریعت اسلام است و به کسی هم نمی تواند گفت که زمینت را نفروش لذا باید در این باره نیز تمهیداتی اندیشید چرا که این امر یکی از چالش های سیستم آبیاری است.
جهاد کشاورزی در این مقطع خاص با مشکل نیروی انسانی یا متخصص مواجه نیست بلکه اعتبارات ما برای ترویج سیستم های بهره برداری و آبیاری نوین کافی نیست ما امروز نیروی انسانی خوبی در شاهرود داریم که برای اجرای طرح های دام، طیور و کشاورزی معمولا اعتبارات سنگینی نیاز است چرا که حیطه کاری جهاد، بسیار پر هزینه است.
*درباره اعتبارات سفر ریاست جمهوری برای شاهرود توضیح دهید؟
با سفر ریاست جمهمور به استان خوشبختانه اعتبارات خوبی برای شاهرود و استان سمنان در راستای اجرای طرح های نویت آبیاری در نظر گرفته شده همچنین به ۲۰هزار هکتار اراضی تحت آبیاری مکانیزه موجود در استان از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون، در این سفر ۲۰هزار هکتار دیگر هم افزوده شده است که از این میزان، هشت هزار هکتار در سال ۹۵ و ۱۲هزار هکتار در سال ۹۶ اجرا خواهد شد اما درباره شاهرود باید گفت طی سال جاری به نظر می رسد بین دو تا دو هزار و۵۰۰هکتار از هشت هزار هکتار سطح الگوی آبیاری استان در سال۹۴، سهم این شهرستان باشد که می تواند فرصت خوبی را در اختیار بهره برداران قرار دهد.
*آیا می توان امروز عمده مشکل کشاورزان را مقوله عدم جبران هزینه ها و اقساط بانکی دانست؟
ابتدا باید گفت، کشاورزان برعکس بخش صنعت، ارتزاقشان با موجود زنده سروکار دارد لذا دام، طیور، زنبور، شیلات، زراعت و باغداری تحت تاثیر عوامل محیطی مانند سرما، گرما، طوفان، خشکسالی و ... قرار دارند که این امر باعث می شود کشاورزان بعضا در مواردی مانند سال جاری در بحث زردالو با ضررهای هنگفتی روبرو شوند.
برای مثال قریب به ۸۰درصد محصول زردآلوی شهرستان شاهرود بر اثر سرمای شامگاه دوازدهم و سیزدهم فروردین ماه جاری از بین رفت که اگر این میزان را در قیمت بازار روز زردآلو یعنی دو هزار تومان در هر کیلو، ضرب کنیم شاهد ضرری ۶۰ تا ۸۰میلیارد تومانی برای بهره برداران باغی شهرستان فقط و فقط در زمینه زردآلو خواهیم بود از سوی دیگر شرکت های بیمه این موارد را تحت پوشش قرار نمی دهند و کشاورز هر ساله برای تبدیل محصولش به پول باید بجنگد.
از این رو ممکن است سرما زدگی بخش اعظم محصولات سال جاری را نابود کند این امر علاوه بر موضوعاتی نظیر هزینه کارگر، حمل و نقل، سرخانه یا عرضه ...، باعث می شود تا کشاورزان نه تنها از زراعت خود سودی نبرند بلکه هزینه حضور و زحمات خودشان را نیز دریافت نکنند.
امروز نکته ای که همه ما از آن غافل هستیم این است وقتی که کشاورز برای زمان زراعی می گذارد، نیروی فکر، هزینه بدنی و ... شخص مالک زمین و کشاورز را نمی بینیم در صورتی که این امر باعث می شود تا زراعت حتی کمتر از ۱۰ و یا حتی پنج درصد سود داشته باشد لذا همان قدر که کشاورزان غذای ما را تامین می کنند باید قدردان آنها باشیم.
یکی دیگر از مشکلاتی که بهره برداران بخش کشاورزی دارند موضوع باز پرداخت سود تسهیلات بانکی است که در بخش کشاورزی معمولا ۱۶ درصد لحاظ می شود حال یک کشاورز که در سال حتی ۱۰ درصد هم سود نکرده چگونه باید از عهده این هزینه ها برآید در این زمینه باید تدبیری اندیشیده شود چرا که در برخی کشورها نرخ بهره بخش کشاورزی بسیار نزدیک به صفر است.
*آیا انتقال آب دریای خزر می تواند مشکل کشاورزان شاهرودی را رفع کند؟
درباره آب دریای خزر باید کارشناسان مجری امر نظر دهند و امروز قاطعانه نمی توان در این باره اظهار نظر کرد نکته مهم این است که تامین منابع آبی جدید همیشه بحثی مطلوب محسوب می شود اما در استان سمنان و در شهرستان شاهرود می توانیم در ابتدا بر روی استفاده بهینه از آب های جاری و خدادای مانند سیلاب ها که بعضا مخرب نیز هستند کار کنیم.
بنده معتقد هستم که با مهار این پدیده ها و منابع آبی می توان نیاز آبی بخش عمده ای از کشاورزی به خصوص در مناطقی مانند بیارجمند را تامین کرد چرا که همچنان امید برای نزولات جوی و یافتن منابع آبی جاری وجود دارد.
*تبدیل بسیاری از مزارع شاهرود به باغ، فرصت است یا تهدید؟
در اکثر مناطق شهرستان شاهرود، جایگزینی محصولات زراعی با نیاز آبی پر مصرف به باغات را داریم و در برنامه های جهاد توسعه باغات با یک شیب ملایم و منطقی است تا بدین منظور ارزش افزوده محصول و هم مصرف آب را با استفاده از آبیاری قطره ای بیشتر تحت کنترل قرار داد اما اگر این شیب ملایم به شیبی تند بدل شود و بدون برنامه ریزی و کارشناسی بخواهیم به سوی باغات پیش برویم، قطعا می تواند تهدید باشد.
اما در حال حاضر این شیب ملایم روند تغییر اراضی به باغات تا زمانی که نتیجه آن معلوم نشود، فرصت است چرا که باغات برخلاف مزارع چند سالی طول می کشد تا نتیجه کار دیده شود اما تفاوت این دو مقوله در آن است که شما در مزرعه می توانید هر سال یک محصول متفاوت کشت کنید اما در باغ دیگر نمی توانید درختان را دربیاورید و سال دیگر، محصولی متفوات بکارید که کشاورزان باید به این مقوله نیز توجه کنند که آیا شهرستان ما قابلیت عرضه این همه محصول باغی را دارد یا خیر؟
*برای سوال پایانی وجود مرکز تحقیقات کشاورزی شاهرود را یک پتانسیل ویژه می دانید یا خیر؟
قطعا؛ وجود مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان در شاهرود با پتانسیل های خاصی در بخش تحقیقات یکی از ظرفیت های خوب ما در بخش کشاورزی است که استفاده از آن می تواند به افزایش بهره وری در امر تولید کمک شایانی کند.
از سویی دیگر این مرکز علمی با دارا بودن متخصصان امر می تواند به استان های همجوار نیز خدمات علمی و تروجی ارائه دهد لذا باید از این پتانسیل خاص نهایت بهره را برد و پای اکتشافات و تحقیقات علمی را به مقوله اجرا و تولید باز کرد چرا که اگر نتیجه تخقیقات علمی در زمین های کشاورزی مردم منطقه دیده نشود عملا اقدامی صورت نداده ایم در این راستا هم طی سال های اخیز اقدامات بسیار خوبی به خصوص در زمیته ترویج و اجرا انجام شده است که امیدواریم نتیجه آن را به زودی در اراضی کشاورزی مشاهده کنیم.
نظر شما