اما در شرایط كنونی به اعتقاد كارشناسان كشت جایگزین و ملغی كردن كشت های آب بر تنها راه نجات از آسیب های خشكسالی و گذر از شرایط بحرانی در استان فارس است كشت هایی مانند ، گلرنگ ، تریتیكاله و سورگوم علوفه ای كه می تواند جایگزین برنج و ذرت شود.
اینكه دست اندركاران،مسئولان ، كارشناسان و سیاستگذاران حوزه آب و كشاورزی در استان فارس قانع شوند و به این نتیجه برسند كه زمان كشت های آب بر به سر آمده و زمان تولید برنج و ذرت با آب چاه سپری شده و باید كشت های جایگزین به كشاورزان معرفی كرد كافی نیست ، باید روی تك تك كشاورزان و روستاییان و كسانی كه تاكنون از كشت برنج و ذرت و محصولات آب بر ارتزاق می كرده اند كار فرهنگی و اقناعی انجام شود.
این مفهوم به آنان منتقل شود كه سود آنی كاشت برنج و هندوانه و ذرت و سایر محصولات آب بر را كنار گذارند و آینده تباه شده اقلیم گدازان و خشك فارس را در نظر بگیرند و خود را در این عرصه مسوول بدانند .
تاكید بر توقف تولید محصولات كشاورزی آب بر و استفاده از كشت های جایگزین به وفور از سوی مدیران و تصمیم گیران و كارگزاران استان فارس بیان شده است اما نكته مهم و اساسی این است كه كشاورزان كه در خاكریز اصلی اجرای سیاست های دولت و حاكمیت قرار دارند چقدر به این توصیه ها و تاكیدات توجه دارند ، آنها چقدر صدای زنگ خطری را كه سالهاست به صدا در آمده است شنیده اند ، آنها چقدر به این موضوع ایمان دارند كه تباهی اقلیم فارس از صدمات خشكسالی و كم آبی زندگی فرزندان آنان را تباه می كند؟ آیا این پیام هشدار آویزه گوش كشاورزان و بهره برداران كشاورزی و خرده مالكان و زارعین جزء خواهد شد كه زمان استحصال آب در این استان از ژرفای 500 متری زمین برا ی كاشت هندوانه گذشته است ؟
آیا این امید وجود دارد كه كشاورزان با كلزا و گلرنگ و زعفران آشتی كنند و محصولات كم آب بر را جایگزین ذرت و برنج و محصولات جالیزی كنند؟
مروری بر توصیه های كارشناسانه و نگاهی به دغدغده هایی كه بارها از سوی مسئولان استان فارس مطرح شده بیانگر آن است كه همه جا صحبت از كشت های جایگزین و كاستن از محصولات آب بر است .
نماینده رهبر معظم انقلاب در استان فارس و امام جمعه شیراز بارها در سخنرانی ها و خطبه های نماز جمعه این موضوع را گوشزد كرده كه آب در استان فارس یك موضوع و چالش اساسی است و تامین آن از نان شب هم واجب تر است .
آیت‌الله اسدالله ایمانی با بیان این كه با توجه به فرارسیدن فصل گرما و این كه استان فارس حدود 9 سال است مداوم با خشكسالی روبرو شده اظهار داشت: فارس امسال 20درصد كمتر از سالهای متوسط بارندگی داشته و مشكلاتی به وجود آمده كه باید چاره‌اندیشی كرد و هزینه و مصرف آب صرفه‌جویی لحاظ شود.
امام جمعه شیراز بیان كرد: هم باید به فكر تولید آب برای استان باشیم و مسئولان این را از مسائل جدی استان بدانند و توجه كنند آب در این استان از نان شب مردم هم واجب‌تر است و هزینه و مصرف آن باید حساب شده باشد.
وی افزود: مسئولان به هیچ عنوان اجازه ندهند روان‌آبهای استان خارج شود و همچنین از علم و فناوری و استان‌های همجوار كمك گرفته شود و عموم مردم در شهر و روستا در مصرف آب دقت كنند كه عمده آب استان در كشاورزی است اما بازده آن به میزان كافی نیست و باید دقت شود تا با برنامه‌ریزی از كمترین آب بیشترین سود برای استان فراهم آید.
استاندار فارس هم بارها به مسائل آب و لزوم تامین و مصرف بهینه آن تاكید كرده است.
سید محمد علی افشانی تقریبا در همه نشست های مرتبط و كارشناسی به این موضوع به عنوان یكی از اولویت های استان پرداخته است.
به گفته استاندار فارس ما موظفیم به حرف كارشناسان گوش كنیم و ویرانی كه امروز در كشور وجود دارد به دلیل این است كه روزی كسی فكر می كرد كه خیلی می فهمد و كارشناسان نمی فهمند و مردم تاوان این تصمیم گیری ها را تا دهها سال دیگر باید پرداخت كنند.
افشانی گفت: تمام دوستانی كه در حوزه‌های آب و كشاورزی حضور دارند، افرادی دلسوز هستند و منافع كشاورزان را دنبال می‌كنند.
وی با اشاره به رایزنی‌های انجام شده با معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور، لزوم برگزاری جلسه‌ای برای بررسی نیاز آبی كشاورزان و امكان رفع این مشكل را یادآور و متذكر شد: امروز اولویت ما آب شرب و بعد هم سهم آب بخش صنعت در حد ظرفیتش می باشد.
استاندار فارس افزود: استخوان‌های تمام مسئولان علی الخصوص مسئولان حوزه‌های كشاورزی و آب به واسطه مشكلات كشاورزان به درد می‌آید.
افشانی گفت: روزی به اشتباه اعلام كردند كه در گندم خودكفا شدیم و این چاه‌های عمیق و از بین‌رفتن آب‌های زیرزمینی حاصل همان اشتباه است. امروز ما هرچه لطمه می‌خوریم از تصمیمات غیر كارشناسی است كه در مقطعی صورت گرفت.
وی مشكل خشكسالی در استان را جدی برشمرد و افزود: اجازه كاشت حتی یك گرم برنج را نخواهیم داد و با جلسه ویژه ای كه در آینده خواهیم گرفت میزان آب موجود در پشت سدها را بررسی خواهیم كرد و اگر حتی یك میلیون متر مكعب آب هم بتوانیم در اختیار كشاورزان قرار دهیم این كار را خواهیم كرد.
استاندار فارس افزود: با مذاكراتی كه با معاون اول رئیس جمهوری داشتیم مقرر شد تا تیم كارشناسی در استان حضور یابد تا ببینیم برای فارس چه كاری را می توانیم انجام دهیم.
وی ادامه داد: از جمله سیاست های غلط در استان فارس فشار بر بخش كشاورزی و رسیدن به خودكفایی در تولید گندم بود ، من از كشاورزان می خواهم كه از كاشت گندم تابستانه و كشت محصولات آب بر تابستانه خودداری كنند و به هشدارها توجه كنند.
اما كشت های جایگزین به عنوان یك رویكرد اصلی در سازمان جهاد كشاورزی استان فارس دنبال می شود و كارشناسان محصولات كم آب بر را به عنوان جایگزینی مناسب به كشاورزان معرفی كرده اند و در گزارشی كه این سازمان ارائه داده شاخص های مطلوبی از جایگزینی این محصولات به دست آمده است .
بر اساس این گزارش حدود پنج هزار هكتار گلرنگ ، یك هزار هكتار تریتكاله و سورگوم علوفه ای به عنوان كشت های جایگزین در مزارع كشاورزان ترویج و كاشت شده است .
همچنین محدودیت هایی برای كشت های آب بر مانند برنج و ذرت اعمال و ایجاد شده است وبه جهت ترویج كشت هایی با مصرف آب كمتر كشاوارزان 360هكتار چغندر قند پاییزه را برای اولین مرتبه در شهرستان خنج و قیر و كارزین كشت كرده اند .
جهاد كشاورزی استان فارس همچنین بذرهایی را تامین نمود كه با یك یا دو آب بتوان بطور متوسط دو تا سه تن در هكتار محصول تولید كرد.
كشت كلزا به جهت تولید دانه های روغنی و كشت جایگزین را از حدود صفر به بالغ بر سه هزار و 200 هكتار افزایش داده است .
توسعه آبیاری نوین در مزارع صیفی و زمستانی در سالهای اخیر دنبال شده و درحدود 1300هكتار این طرح اجرا شده است كه فارس در سطح كشور مقام اول را احراز كرد.
توسعه كشت گیاهان دارویی در سطح استان نیز در برنامه اجرا قرار دارد ، كشت این گیاهان از جمله محصولات كم آب بر و متناسب با محیط های خشك است به طور ویژه در دستور كار قرار گرفته و برای كشت قراردادی آن اقدام كرد و در تمام شهرستان ها دوره آموزشی ترویجی و سایت های الگویی گیاهان دارویی احداث شده است و در سال گذشته حدود 800 هكتار افزایش سطح كشت این گیاهان داشته است، علاوه بر آن در عرصه های منابع طبیعی هم افزایش تولید قابل ملاحظه ای را شاهد بوده ایم .
همچنین تغییر الگوی كشت به عنوان یك رویكرد استراتژیك دنبال شده و حدود 80 هزار هكتار سبزی و صیفی را در فضای باز به حداقل هفت هزار هكتار گلخانه طی یك برنامه پنج ساله توسعه داده است كه مصرف آب به حداقل نصف كاهش و در مقابل تولید محصول 10 برابر افزایش داشته است .
توسعه باغ های دیم در اراضی شیب دار در شهرستان های اقلید ، سپیدان ، ممسنی و نی ریز نیز دنبال شده است .
در هر حال افق بلند مدت استان فارس در تامین آب كشاورزی افق روشنی نیست ، سفره های آب زیر زمینی رمقی برای استحصال بیشتر آب ندارند ، سدهای استان تامین كننده آب كشاورزی نیست و ذخیره اندك سدها در اولویت اول تامین كننده آب شرب شهرها و برخی مناطق روستایی و بخشهایی از صنایع استان است، راهكارهای تامین آب از خارج از استان و انتقال آب از دریا به فارس هزینه بر و گران است و در اما و اگرهای فراوان قرار دارد ، از این رو تغییر در الگوی كشت و انتخاب كشت های جایگزین و تغییر فرهنگی و رفتاری در كشاورزان تنها گزینه ای است كه باید بیشتر و بهتر به آن پرداخت و آن را دنبال كرد .
6113 / 2027 / 1876
شیراز - ایرنا - استان فارس همچنان در تب خشكسالی و كم آبی بی تاب است، آسیب هایی كه به حوزه آب و كشاورزی استان فارس در سالهای گذشته وارد شده كم نیست ، آسیب هایی كه برخی ریشه در بی تدبیری و سیاست های غلط داشته است.