رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق گیلان:
سرای تجار ایرانی در روسیه در اختیار بازرگانان ایرانی قرار می‌گیرد/ توسعه صادرات کشاورزی در سایه‌روشن بازار روسیه
شرایطی که در حال حاضر بخش کشاورزی ایران تجربه می‌کند، به‌ویژه در موقعیت پساتحریم و قرار گرفتن ایران در معرض توجه کشورهای اروپایی و آمریکایی، ظرفیت طلایی برای حوزه تولید فراهم کرده است که ایران بتواند مانور صحیحی در بازارهای بین‌المللی از جمله روسیه انجام دهد.
بر اساس آمارهای سازمان جهانی غذا، ترکیه توانسته است در سال 2010 به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده بخش کشاورزی در خاورمیانه شناسایی شود؛ این در حالی است که به لحاظ اقلیمی شرایط مشابهی بین ایران و ترکیه برقرار است و این کشور در بخش‌های زیادی از الگوهای ایرانی بهره‌گیری کرده است. با وجود آنکه ایران با داشتن اقلیم چهارفصل و پتانسیل‌های ویژه تولیدی می‌تواند مزیت‌های اقتصادی منحصر به فردی در اقتصاد خاورمیانه رقم بزند، نام ایران در فهرست بزرگ‌ترین صادرکنندگان بخش کشاورزی قرار ندارد و به‌نظر می‌رسد در پساتحریم و با توجه به شرایط سیاسی کشور، ضرورت دارد تا توسعه اقتصادی در حوزه کشاورزی همه‌جانبه مورد ارزیابی قرار گیرد. نگاهی به دلایل موفقیت کشور ترکیه نشان می‌دهد این کشور توانسته با نگاه سیستماتیک به مبناهای درآمدی خود و ارتقاء بسترهای سرمایه‌گذاری در حوزه‌های کشاورزی زمینه تولید صنعتی را در این کشور فراهم کند و از منابع مالی استحصال‌شده به نفع بخش کشاورزی بهره‌گیری کنند؛ این در حالی است که اولویت سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران هیچ‌گاه محور کشاورزی نبوده و همواره صنعت مقدم بر کشاورزی در دستور کار مدیران قرار داشته است. در این باره با قاسم رضاییان، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گیلان به گفتگو نشسته‌ایم.
وضعیت کشاورزی ایران و مزیت‌های اقتصادی به‌وجودآمده در این حوزه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شرایطی که در حال حاضر بخش کشاورزی ایران تجربه می‌کند، به‌ویژه در موقعیت پساتحریم و قرار گرفتن ایران در معرض توجه کشورهای اروپایی و آمریکایی، ظرفیت طلایی برای حوزه تولید فراهم کرده است که ایران بتواند مانور صحیحی در بازارهای بین‌المللی داشته باشد، اما چرخش اقتصادی ایران نیازمند برنامه‌ریزی مدونی از سوی مدیران عالی‌رتبه اقتصادی است که بدون تعریف بسته‌های حمایتی محقق نخواهد شد.
در شرایط فعلی چقدر از بازار روسیه استفاده کرده‌ایم؟
بازار روسیه به‌عنوان یکی از بسترهای صحیح توسعه صادرات غیرنفتی به‌ویژه در حوزه کشاورزی به‌شمار می‌رود که باید از تمام ظرفیت‌های آن حداکثر استفاده به‌عمل آید، اما واقعیت آن است که با وجود مزیت‌های نسبی فراوانی که در ایران برای حضور در بازارهای این کشور وجود دارد، هنوز جای خالی زیادی وجود دارد که ایرانی‌ها به آن ورود پیدا نکرده‌اند. صادرات چای و فرآورده‌های آن، صنایع غذایی، محصولات زراعی، خرما، خشکبار و سبزی و صیفی از مهم‌ترین اقلامی هستند که امروز ظرفیت آنها به‌صورت بالفعل درآمده و می‌توانند برای صادرات در فهرست مذاکره قرار گیرند، اما بدون حمایت‌های دولت و بخش خصوصی و برنامه‌ریزی دوطرف، امکان تبادلات اقتصادی فراهم نمی‌شود.
مهم‌ترین مشکلات تجار ایرانی در بازارهای روسیه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تعرفه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌هایی است که می‌تواند در رونق صادرات مورد ارزیابی قرار گیرد، واقعیت آن است که کشور روسیه با وجود آنکه با ترکیه به‌عنوان یک شریک تجاری دارای موضع‌گیری‌های خصمانه‌ای شده است، اما چنین شرایطی دائمی نخواهد بود و باید از موقعیت کنونی حداکثر استفاده را به‌عمل آورد؛ با این وجود، کشور روسیه هنوز در قبال ایران تعرفه‌های ترجیحی مناسبی اتخاذ نکرده و تعرفه‌های پایین‌آمده به‌صورت انتخابی و برای برخی کالاها و خدمات بوده است، در حالی که انتظار می‌رود ایرانی‌ها نیز بتوانند مثل صادرکنندگان کشورهای تازه‌استقلال‌یافته و همچنین روال گذشته ترک‌ها با تعرفه‌های پایین به این کشور صادرات داشته باشند.
از سوی دیگر، روبل در روند نزولی و سرازیری ارزش قرار گرفته و به‌صورت دائمی و مقابل دلار کاهش بها دارد؛ لذا وضعیت صادرات در این کشور باید به‌گونه‌ای باشد که صرفه اقتصادی برای تجار ایرانی به همراه داشته باشد. چنانچه قیمت روبل از استاندارد مشخصی پایین‌تر بیاید، مشخصاً صادرات به روسیه نمی‌تواند انتفاع صادرکنندگان ایرانی را داشته باشد، اما گاهی لازم است برای حفظ بازارهای یک کشور از طریق مشوق‌های صادراتی به کمک صادرکنندگان آمد تا انگیزه‌ها حفظ شود.
علاوه بر این، حمل و نقل و انتقال کالاها و خدمات به کشور روسیه نیز یکی از معضلات اساسی به‌شمار می‌رود؛ چرا که در گذشته سرمایه‌گذاری کافی روی سیستم ریلی به‌عمل نیامده و اکنون از طریق هوایی و دریایی باید برای صادرات چاره‌اندیشی کرد، چرا که کانتینترهای دوفاز سرمایشی و گرمایشی نیز به اندازه کافی در کشور وجود ندارد؛ لذا ضرورت دارد همزمان با توسعه شبکه ریلی از ظرفیت‌های دریایی و جاده‌ای نیز استفاده شود، اما توسعه این دو خطوط نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلانی است که از توان بخش خصوصی خارج است و دولت باید به میدان بیاید.
ترکیه توانسته است طی سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان منطقه شناخته شود. چرا الگوگیری‌ها از این کشور صورت نمی‌گیرد؟
بارها فعالان حوزه صادراتی و بازرگانان پیشنهادات خود را در قالب برنامه‌های مدونی به دولت‌ها ارائه کردند؛ یکی از بارزترین آنها استفاده از تعرفه واردات کالاها به کشور برای حوزه تخصصی است، به این معنا که اگر چای به ایران با تعرفه 35 درصدی وارد می‌شود، باید از ثروت به‌دست‌آمده در حوزه تولید چای استفاده شود و ارتقاء بسترهای تولید چای و همچنین صادرات آن مورد توجه قرار گیرد؛ این در حالی است که شیفت تعرفه‌های وارداتی به کشور در حوزه‌های تخصصی صورت نمی‌گیرد. به‌عنوان مثال، ترکیه در قبال هر کیلوگرم واردات چای 145 درصد تعرفه دریافت می‌کند و این تعرفه مستقیم به حوزه چای تزریق می‌شود که می‌تواند باعث اعتلای جایگاه تولیدی این کشور محسوب شود.
وضعیت فعلی چای در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
چای طی سال‌های گذشته در شرایط بحران قرار گرفته و با چراغ قرمز ادامه حیات داده است. اکنون از سطح 32 هزار باغ‌های فعال چای، کمتر از نیمی از آنها فعال هستند و همان نیمه فعال نیز با نگاه کیفی و انگیزشی کشاورزان تولید نمی‌شود؛ به این معنا که شروع بیماری نماتد به‌عنوان یک معضل اصلی باعث از بین رفتن بوته‌های چای شده و از آنجا که قرنطینه درست و سازوکاری برای مبارزه با این بیماری در دستور کار قرار نگرفته است، تولیدکنندگان نیز نتوانسته‌اند از باغ‌های خود حمایت کنند.
از سوی دیگر، پرداخت تسهیلات به‌زراعی باغ‌های چای نیز مدت‌ها است که به دست فراموشی سپرده شده و از آنجا که نمایندگان مجلس گمان می‌کنند تنها از طریق بالا رفتن تعرفه خرید برگ سبز چای می‌توانند به کمک چای بیایند، مدت‌هاست که چای ایرانی در سراشیبی قرار گرفته است.
وضعیت صادراتی چای چگونه است؟
چای ایرانی بدون شک در صورتی که با دقت نظر از سوی کشاورزان تولید شود، می‌تواند به‌عنوان کیفی‌ترین چای دنیا محسوب شود، اما به شرط آنکه بتواند از فیلترهای سازمان چای بگذرد و وارد سبد صادراتی شود، می‌تواند در بازار کشورهای منطقه جای خود را باز کند؛ چرا که اکنون چای ایرانی در آذربایجان و ازبکستان جایگاه مناسبی یافته و در بازارهای عراق، افغانستان و امارات نیز به‌خوبی ورود پیدا کرده است.
فرآورده‌های چای چقدر در بازارهای بین‌المللی وارد شده‌اند؟
از آنجا که فرآوری‌کنندگان چای ایرانی همان کارخانه‌های چایی هستند که مدت‌ها با معضل چای سنواتی دست و پنجه نرم کرده‌اند، روشن است که به‌آسانی نمی‌توانند برای توسعه سرمایه‌گذاری در حوزه فرآوری چای پیشگام شوند؛ چنانکه تولید فرآورده‌های چای نظیر نوشابه چای، انواع تی‌بگ‌های چای با طعم‌های مختلف و چای سفید و سبز توانسته از مجرای کارخانه‌های فعلی با موفقیت نمره بگیرد، اما برای ورود به بازارهای بین‌المللی لازم است علاوه بر تقویت بازارهای داخلی از مشوق‌های صادراتی و همچنین تسهیلات ارزان‌قیمت بهره‌مند شوند.
پیش از این از سرای تجار ایرانی در روسیه خبر داده بودید. اکنون چه سرنوشتی دارد؟
سرای تجار ایرانی در روسیه که ساختمان آن پیش از این با مدیریت اتاق بازرگانی ایران خریداری شده است، جلسات خود با تجار ایرانی را پشت سر گذاشته و اتاق‌ها به‌صورت رندوم در اختیار تجار با کارنامه قابل قبول قرار گرفته‌اند و به‌نظر می‌رسد از اردیبهشت‌ماه بتواند به شکل رسمی در اختیار بازرگانان ایرانی قرار گیرد. این سرای تجاری به‌عنوان یکی از مبناهای تصمیم‌گیری درباره چگونگی صادرات به کشورهای روسیه بازارسازی، بازاریابی و تعیین نقشه راه برای حوزه صادراتی ایران به‌شمار می‌رود که به منزله اتاق فکر بخش خصوصی و پارلمان بخش خصوصی در ماه‌های آینده آغاز به کار خواهد کرد./
F-950114-01
دیدگاه تان را بنویسید