سامانه هاي آبياري نوين، رونق بخش كشاورزي هرمزگان

كم آبي و خشكسالي از تهديدهاي جدي در بخش كشاورزي هرمزگان هستند كه براي مقابله با اين تهديد ها بايد از راهكارهايي همچون استفاده از سامانه آبياري نوين، گياهان سازگار با شرايط اقليمي و بهينه سازي منابع آب بهره گرفت.
مشاهدات ميداني خبرنگار حوزه كشاورزي ايرنا هرمزگان حاكي است آنطور كه بايد بهره برداران با مهم ترين اهداف اين طرح يعني صرفه جويي در مصرف آب و حتي شيوه هاي استفاده از آن آشنا نيستند كه اين مهم نياز به آموزش و راهكارهاي بازدارنده ديگري به ويژه نصب كنتور دارد.
به گزارش ايرنا، بسياري از كشاورزان اين استان به خصوص در شهرستانهاي ميناب، رودان، حاجي آباد و حتي بندرعباس به طور شبانه روزي از اين سامانه براي آبياري استفاده مي كنند كه چندان در صرفه جويي آب موثر نيست ؛ در صورت آموزش مي تواند با توجه به نياز آبي گياه از اين سامانه استفاده كند.
رئيس سازمان جهاد كشاورزي هرمزگان گفت: در 2 سال گذشته هشت هزار و 100 هكتاز از زمين هاي كشاورزي هرمزگان به سامانه هاي آبياري نوين مجهز شده كه با توجه به 85درصد افزايش راندمان آبياري؛ سالانه حدود 59 ميليون متر مكعب در مصرف آب بخش كشاورزي اين استان صرفه جويي مي شود.
ناصر حيدري پوري با اشاره به وسعت زمين هاي كشاورزي اين استان 160 هزار هكتار(51درصد زراعي و 49درصد باغي) با توليد سالانه افزون بر 2 ميليون و 80 هزار تن محصول اعلام كرد و افزود: اولويت اجراي سامانه هاي آبياري نوين در اين استان با محصولات استراتژيكي همچون گندم، كلزا، كنجد، گياهان دارويي، جو و دانه هاي روغني است.
وي ادامه داد: دست يابي به چنين اهدافي به منظور تامين امنيت غذايي پايدار نيازمند استفاده و ترويج دانش نوين كشاورزي در بين بهره برداران است و كشت متراكم (گلخانه اي و داربستي)،سرمايه گذاري در زيرساخت ها شامل مكانيزه كردن كشاورزي و بكارگيري روش هاي نوين و مطلوب در تامين آب و آبياري به عنوان طرح هايي نام برد كه مي تواند در ميان مدت به رفع مشكل كم آبي در اين استان كمك كند.
وي از آب به عنوان يكي از مهمترين شاخصه هاي توليد در بخش كشاورزي نام برد و تصريح كرد: بايد در مصرف بهينه و افزايش راندمان آن، بهره برداران نهايت همكاري را با كارشناسان جهاد كشاورزي و حتي آب منطقه اي استان داشته باشند.
حيدري پوري با تاكيد بر استفاده صحيح از روش هاي نوين آبياري توسط بهره برداران گفت: با وجود مجهز بودن نزديك به 90 هزار هكتار از زمين هاي كشاورزي هرمزگان به اين شيوه، متاسفانه عدم آگاهي بهره برداران از ميزان نياز آبي هر گياه باعث شده تا تغيير مورد نظر در خصوص مصرف بهينه آب در بينش آنها ايجاد نشود.
اين مقام مسئول ميزان آب مورد نياز براي توليد محصولات زراعي و باغي در هرمزگان را سالانه بيش از 2 ميليارد و 318 ميليون متر مكعب ذكر كرد و افزود: كمبود و تنش آبي باعث كاهش توليدات باغي از جمله انبه و نارنگي در اين استان شده است.
به گفته رئيس سازمان جهاد كشاورزي هرمزگان در اين استان 74دشت وجود دارد كه 53درصد آنها از كيفيت آب مناسبي برخوردار نيستند درحالي كه 35 دشت در وضعيت ممنوعه قرار دارند.

**خشكسالي و برداشت بي رويه از آب هاي زير زميني در هرمزگان
17 سال خشكسالي و كم آبي در هرمزگان موجب خشك شدن 365 حلقه چاه آب آشاميدني
، 18 دهنه چشمه و قنات،100 حلقه چاه آب و كاهش آب 135حلقه چاه بين30 تا 70 درصد شده و همچنين از 74 دشت موجود در هرمزگان تمامي آنها داراي عملكرد منفي هستند و 38 دشت ممنوعه بوده و آب مابقي دشت هاي اين استان نيز شور اعلام شده است.
رئيس سازمان جهاد كشاورزي هرمزگان با اشاره به اينكه بخش عمده اي از آبهاي استان شور هستند اظهار داشت: در كشور 110 گنبد نمكي وجود دارد كه 73گنبد آن در هرمزگان قرار دارد كه بايستي با برنامه ريزي مناسب، سرچشمه هاي آب شيرين اين استان را به جاي عبور از چنين گنبدهايي به دشت هاي كشاورزي هدايت كرد.
حيدري پوري اضافه كرد: طي 25 سال گذشته تاكنون حدود 6 هزار سازه آبخيزداري در اين استان ساخته شده ولي به دليل نداشتن جانمايي مناسب و احداث آنها بر روي سنگ بستر رودخانه ها نتوانسته اند آنطور كه بايد نقش مناسبي در تامين آب مورد نياز بخش كشاورزي داشته باشند.
وي از برداشت بي رويه آّب و وجود چند هزار حلقه چاه غير مجاز را از ديگر علل افت ذخاير آبي اين استان ذكر كرد و گفت: در هرمزگان 21 هزار و 241 حلقه چاه عميق و نيمه عميق، 639 دهانه چشمه و 169 رشته قنات وجود دارد كه تعدادي از آنها به ويژه قناتها و چشمه ها به دليل افت سفره هاي زيرزميني آب خشك شده اند.
وي ياد آور شد: از آنجا كه 85 درصد آب در دسترس هرمزگان به مصرف كشاورزي مي رسد پرداختن به اين بخش با محوريت حذف و يا كاهش استفاده از روش آبياري پرمصرف و جايگزين كردن گياهان با مصرف آب كمتر به جاي گياهان پرمصرف مي تواند كاري منطقي و سودآور باشد.
به گزارش ايرنا، مدير آب و خاك و فني مهندسي سازمان جهاد كشاورزي هرمزگان بيان داشت: با حمايت دولت، مشاركت و استقبال بهره برداران در 2 دهه گذشته تاكنون نزديك به 90 هزار هكتار از اراضي كشاورزي اين استان به سيستم هاي آبياري نوين مجهز شده است.
علي باقرزاده اظهار كرد: با ايجاد سامانه هاي نوين آبياري در قالب طرح هاي اقتصاد مقاومتي ضمن صرفه جويي سالانه بيش از 500 ميليون مترمكعب آب و افزايش توليد محصولات، ميزان مصرف بذر، سم و انواع كودهاي شيميايي نيز تا حدودي (25درصد) كاهش يافته است.
وي از افزايش بهره وري و توليد پايدار محصولات كشاورزي به عنوان مهم ترين اهداف برنامه اقتصاد مقاومتي در ارتباط با توسعه سامانه هاي نوين آبياري نام برد كه منجر به بالا رفتن ضريب امنيت غذايي مي شود.
به گفته مديرآب و خاك و فني مهندسي سازمان جهاد كشاورزي هرمزگان تجهيز هر هكتار از مزارع كشاورزي به سامانه آبياري نوين باعث صرفه جويي در آب مي شود كه كمك بزرگي به تعادل بخشي سفره هاي آب زيرزميني اين استان است.
اين مقام مسئول با بيان اينكه 161 هزار هكتار از اراضي كشاورزي هرمزگان قابليت اجراي اين طرح را دارد پيش بيني كرد: تا پايان برنامه ششم وسعت زمينهاي مجهز شده به سامانه آبياري نوين در اين استان به 120 هزار هكتار افزايش يابد.
باقرزاده از هرمزگان به عنوان يكي از سه استان پيشرو در اجراي اين طرح ها نام برد و تاكيد كرد: در صورت تامين اعتبارات لازم، تا پايان امسال 10 هزار هكتار از زمين هاي كشاورزي اين استان به سامانه آبياري نوين مجهز مي شود.
وي يادآورشد: سال گذشته با اجراي 100 درصدي پروژه ها و مجهزشدن چهار هزار و 200هكتار از زمينهاي كشاورزي به سامانه آبياري نوين، رتبه اول كشو ربه اين استان اختصاص داده شد.
** محدوديت منابع آبي هرمزگان و تاكيد استاندار بر اصلاح مصرف
همان طوري كه امروز تعدادي از كشورها از نفت به عنوان يك ابزار قدرت و قوت استفاده مي كنند با توجه به محدوديت منابع آبي و همچنين تغييرات اقليمي و خشكسالي هاي مستمر در آينده اي نه چندان دور اين ماده حياتي به عنوان ابزاري اثربخش و كم ياب به نماد قدرت شماري از كشورهاي جهان تبديل خواهد شد و اهميت آب زماني مشخص تر مي شود كه به يادآوريم در آينده نه چندان دور، ميزان آّبهاي ذخيره شده هر كشور، توان ملي آنرا شكل مي دهد.
تحقيقات انجام شده از سوي سازمانهاي بين المللي نيز نشانگر اين است كه جهان در آينده اي نه چندان دور به صحنه رقابت كشورها براي به دست آوردن آب تبديل مي شود و وقتي بيشتر پي به اهميت اين موضوع مي بريم كه بدانيم سازمان ملل متحد قرن حاضر يعني 21 را قرن جنگ بر سر آب معرفي كرده است.
بنا بر آمار منتشره اين سازمان هم اكنون بيشترين استفاده از منابع آب شيرين دنيا به بخش كشاورزي اختصاص دارد در حالي كه ميزان مصرف آب در كشورهاي درحال توسعه خيلي بيشتر از ديگر نقاط جهان است و از آنجايي كه ايران از نظر آب و هوايي و منابع آبي در وضعيت نامناسب اقليمي قرار گرفته، هدر دادن آب به عنوان سرمايه اي ملي و حياتي مي تواند لطمه جبران ناپذيري به بخش هاي مختلف به ويژه كشاورزي وارد آورد.
از همين رو در آينده، موضوع آب به عنوان ماده اي حياتي و حتي مهم ترين كالاي اقتصادي با قابليت بالا با دارا بودن فن آوري هاي جانبي مرتبط با آن در توسعه و نقش كشورمان در گفتمان هاي منطقه اي و جهاني در جايگاه ويژه اي قرار مي گيرد.
استاندار هرمزگان با اشاره به محدود بودن حجم ذخاير آب اين استان اظهار داشت: با وجود همه فعاليت هايي كه در زمينه جمع آوري روان آبها و انتقال آنها صورت گرفته اما تشنگي واقعيت هميشگي آنها است و بايد بگويم؛ كم آبي همچنان واقعيتي تلخ و جدا ناپذير براي اين خطه از ميهن اسلامي است.
جاسم جادري افزود: راههاي مختلفي از سوي مديران دولتي در وزارتخانه هاي نيرو و جهاد كشاورزي براي رفع مشكلات كم آبي (آشاميدني و مصارف كشاورزي و صنعت و خانگي ) و حتي تامين آب برخي از استانها ارائه شده كه از جمله آنها مي توان به نصب سيستم هاي آب شيرين كن در استانهاي ساحلي و انتقال آب توليدي آنها به مناطق نيازمند اشاره كرد.
وي از نصب كنتورهاي حجمي در تلمبه هاي آب كشاورزي، مجهز كردن واحدهاي صنعتي به دستگاههاي تصفيه آب، جمع آوري روان آبها و هدايت آنها به مخازن (پروژه هاي آبخيزداري)ايجاد شده و همچنين تغيير شيوه هاي آبياري مزارع و باغها از سنتي به نوين به عنوان ديگر پيشنهادهاي مطرح شده نام برد كه درحال انجام است.
از آنجايي كه بيشترين ميزان آب در هرمزگان به مصرف بخش كشاورزي مي رسد مديريت بهره برداري و مصرف آن در اين بخش از اهميت بيشتري برخوردار است و با وجود همه برنامه ها و فعاليت هاي صورت گرفته براي توسعه منابع آبي و استفاده بهينه از اين ماده حياتي و همچنين اختصاص منابع اعتباري مناسب طي 25سال گذشته تاكنون؛ بيم آن مي رود كه بدون اصلاح مسير نتوانيم مفاهيم توسعه پايدار را به مرحله اجرا درآوريم و در نتيجه ادامه روند كنوني نتواند پاسخگوي نيازها باشد.
كم آبي و خشكسالي از تهديد هاي جدي در بخش كشاورزي هرمزگان هستند كه براي مقابله با اين تهديد ها بايد از راهكارهايي همچون استفاده از سيستم آبياري نوين، بهره گيري از گونه گياهان سازگار با شرايط اقليمي و بهينه سازي منابع آب بهره گرفت.
جهان بدون آب يا دست كم جهان با منابع آبي محدود، كابوس زمين در سال 2050 ميلادي است، كابوسي كه در آن انسان ها منابع آبي كمتري در دسترس خواهند داشت و مقدار آبي كه در اختيار هر فرد قرار خواهد گرفت بر اساس پيش بيني ها تقريبا نصف ميزان مصرف فعلي خواهد بود.
در كنار اين موضوع رشد فزاينده جمعيت جهان به ويژه جمعيت شهري و افزايش مصرف آب شرب كابوسي از آينده براي انسان ترسيم كرده است.
از سوي ديگر بانك جهاني تخمين زده كه تا سال 2050 ميلادي مقدار آبي كه در مناطق باير در دسترس هر نفر قرار خواهد داشت به كمتر از نصف مقدار كنوني كاهش مي يابد .
تغييرات جوي و رشد جمعيت، عوامل تازه كمبود آب معرفي شده و از تمامي دولت ها به ويژه دولت هاي مناطق مورد اشاره (خاورميانه و شمال افريقا)خواسته شده تا با مشكل هدر رفتن آب مبارزه كنند و با احداث شبكه هاي كارآمدتر، ميزان استفاده از آب را در همه بخش ها از جمله كشاورزي، صنعت و خانگي كاهش دهند.
*خبرنگار- رضا گيلاني * دبير- زهرا هجيني نژاد*
6149/6048