تنوع زیستی تنها جزیره شمالی ایران، قربانی طرح های گردشگری خواهد شد!

در آینده نزدیک، طرح گردشگری و توسعه ای جزیره آشوراده به عنوان تنها حیات وحش بکر شمال ایران که مطالعات عملیاتی آن نهایی شده است، با حمایت و همراهی سازمان حفاظت محیط زیست به مرحله اجرا گذاشته خواهد شد؛ طرحی که رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی، آن را مصداق بارز زمین خواری می داند که اگر عملیاتی شود، آبروی محیط زیست کشور ریخته خواهد شد.

به گزارش «تابناک» چند سالی است که موضوع واگذاری جزیره آشوراده در استان گلستان و جنوب شرقی دریای خزر ـ که یکی از معدود مناطق بکر و دست نخورده کشور به شمار می رود ـ به بخش خصوصی و آغاز فعالیت های اقتصادی در آن با حمایت های سازمان حفاظت محیط زیست همراه شده است؛ اتفاقی که البته با مخالفت های جدی متخصصان محیط زیست، برخی نمایندگان مجلس و مردم محلی تا کنون متوقف شده ولی بناست در آینده نزدیک اجرایی شود.

مرور تاریخچه این خبر، گویای آن است که در تابستان سال 1392 خبری در رسانه ها مبنی بر واگذاری بخشی از زمین های جزیره آشوراده از طریق سازمان حفاظت محیط زیست و با همکاری استانداری گلستان به یک شرکت فراورده های لبنی برای ایجاد زیر ساخت های گردشگری، منتشر شد.

در آن زمان «فرهاد فلاح» مشاور عالی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ضمن تأیید اصل خبر به رسانه ها گفت: از حدود یک سال و نیم پیش، طرحی برای واگذاری مدیریت این جزیره به بخش خصوصی مطرح و از طریق استانداری و میراث و فرهنگی استان گلستان از سازمان محیط زیست استعلام شد و ما با رعایت الزامات زیست محیطی با آن موافقت کردیم.

«فلاح» در مورد دلیل همکاری سازمان محیط با چنین اقدامی افزود: هم اکنون به دلیل نبود امکانات گردشگری در جزیره آشوراده، هرچند گردشگران زیادی به آنجا مراجعه می کنند، وضعیت این جزیره اصلاً مناسب نیست و ما امیدواریم بتوانیم با همکاری بخش خصوصی، امکاناتی را که سازمان قادر به ایجاد آنها نیست برای گردشگران فراهم کنیم.

البته این همه ماجرا نبود و در ادامه، سازمان حفاظت محیط زیست در دولت یازدهم، با انعقاد قراردادی با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، عزم جدی خود را برای تبدیل جزیره آشوراده به قطب گردشگری استان گلستان آشکار کرد.

در سال 93 «معصومه ابتکار» رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، ضمن حمایت از این طرح گفت: در منطقه گردشگری که در جزیره در نظر گرفته شده، تنها در ١٠‌درصد آن امکان فعالیت آن هم مطابق با ضوابط وجود خواهد داشت. تفاهم‌نامه‌ای با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری امضا کرده‌ایم که این گردشگری به هیچ عنوان منجر به تصرفات در این حوزه نشود.

تصمیم جدی مسئولان سازمان محیط زیست در همان دوران با انتقاد و اعتراض شدید کارشناسان روبه رو شد و عملیاتی شدن این طرح تا امروز مسکوت ماند.

با این حال، مصاحبه تند و اعتراضی صبح امروز «دکتر محمد علی شاعری»، رئیس کمیسیون کشاورزی که اجرای چنین طرحی را مصداق بارز زمین خواری دانست، بار دیگر نگرانی در مورد اجرایی شدن این طرح را ایجاد کرد.

شاعری در این رابطه به «فارس» گفت: مجلس مخالف واگذاری آشوراده به به بخش خصوصی است و بنده بارها به خانم ابتکار گفته‌ام که مجلس مخالف این واگذاری است.

وی افزود: واگذاری آشوراده به هر بهانه‌ای به بخش خصوصی، مصداق بارز زمین خواری است و موجب تخریب آشوراده در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌شود، ما نباید به بهانه گردشگری، ایجاد اشتغال یا توسعه، محیط زیست را نابود کنیم.

مواضع تند و تیز رئیس کمیسیون کشاورزی علیه مسئولان سازمان محیط زیست، این گمانه را که طرح گردشگری جزیره آشوراده به مرحله اجرا نزدیک شده و مخالفت ها اثرگذار نبوده است، تقویت کرد.

در رابطه با اظهارنظرهای رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس، «دکتر حمید گشتاسب» مدیرکل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق محیط زیست به «تابناک» گفت: دکتر شاعری حتماً ارزیابی کردند و برای من سؤال است که هنوز طرح عملیاتی نشده است، چگونه ایشان آسیب های آن را ارزیابی کرده اند؟ چیزی که هست اینکه سازمان یک قوانین و ضوابطی دارد و خلاف آن نمی تواند عمل کند.

ما هر برنامه ای در آشورزاده انجام دهیم، قطعاً بر اساس ضوابط و دستاوردهای طرح مدیریت خواهد بود. دکتر شاعری حتماً طرح مدیریت را می داند چیست؛ سندی که برنامه های توسعه یک منطقه را شامل می شود و باید انجام شود.

«گشتاسب» با تأیید نهایی شدن طرح گردشگری جزیره آشوراده افزود: واقعیت این است که خارج از اصول و مقررات اقدامی نخواهد شد. روی این طرح کار کارشناسی شده و برای عملی شدن نیاز است که جنبه های حقوقی و قانونی آن نیز رعایت شود.

وی تصریح کرد: این طرح، طرح گردشگری است که مطالعات آن انجام شده و بنا بر دستاوردهای سند مطالعاتی منطقه آشوراده ارزیابی شده و اگر طبق برنامه مدیریت پیش برود و مقررات آن رعایت شود، آسیبی برای منطقه نخواهد داشت.

با این حال، «دکتر حسین آخانی»، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و متخصص مسائل زیست محیطی در رابطه با هرگونه طرح انسانی در جزیره آشوراده به «تابناک» گفت: ویژگی های توپوگرافی و جغرافیایی منطقه آشوراده و همین طور مطالعه تاریخچه آن، گویای این است که این منطقه بسیار حساس و در مسیر دگرگونی های مستمر است.

بالا، پایین شدن آب دریای خزر به شدت منطقه را تحت تأثیر قرار می دهد. این جزیره به شدت به اکوسیستم جنوب دریای خزر وابسته است و بر اثر تغییرات کوچک دچار تحول می شود. هر گونه طرح گردشگری در این منطقه غیر علمی است و باعث خواهد شد، آسیب های زیادی به تنوع زیست محیطی منطقه وارد شود.

«آخانی» ضمن اشاره به اینکه ما بارها مخالفت خود را با این طرح به اطلاع مسئولان محیط زیست رسانده ایم، در مورد چرایی اصرار مسئولین بر اجرای طرح گفت: من حقیقتاً از پشت پرده این پروژه اطلاع ندارم، ولی تاریخچه نشان می دهد، علایقی در منطقه برای این کار وجود دارد. در این منطقه آشوراده نیز گویا فشارها باعث شده سازمان محیط زیست مثل همه اقدامات مخرب محیط زیستی دیگر، تسلیم شود و این موضوع زمینه ساز یک اتفاق تلخ خواهد شد.

بر اساس آنچه رفت، گفته های مدیرکل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان محیط زیست، حاکی از نهایی شدن طرح گردشگری منطقه آشوراده است و به رغم همه مخالفت های کارشناسی، گویا این طرح در آینده ای نزدیک، وارد فاز اجرایی و دست اندازی انسانی در یکی از معدود مناطق بکر ایران زمین آغاز خواهد شد؛ دست اندازی و طرحی که مسئول مستقیم آن در سازمان حفاظت محیط زیست نیز نتوانست قاطعانه از بدون تهدید زیست محیطی بودن آن سخن بگوید و سالم اجرا شدن آن را مشروط بر همه مقررات زیست محیطی پیوستی دانست.

اینجا پرسش مشخصی که قابل طرح است، اینکه در کدام یک از طرح های توسعه ای که در کشور به مرحله اجرا گذاشته شد، مفاد و قوانین زیست محیطی کامل رعایت شد که طرح توسعه ای جزیره آشوراده دومین آن باشد؟

گفتنی است، جزیره آشوراده در پناهگاه حيات وحش ميانكاله، منطقه‌ای است که توان هیچ‌گونه کار صنعتی را ندارد و به سبب حفاظت‌شده بودنش، هرگونه فعالیتی در آن غیرقانونی است، زیرا از نظرگونه‌های پرندگان آنجا، به‌ خصوص پرنده‌های زمستان‌گذر، آشوراده منطقه بسیار بکری است؛ جزیره ای که به گفته کارشناسان در حال حاضر، یکی از بزرگترین سردخانه‌های شیلات و خاویار را در شمال کشور دارد و ۴۰‌ درصد خاویار ایران از این منبع تأمین می‌شود.