سامانه های آبیاری نوین، رونق بخش كشاورزی هرمزگان

كم آبی و خشكسالی از تهدیدهای جدی در بخش كشاورزی هرمزگان هستند كه برای مقابله با این تهدید ها باید از راهكارهایی همچون استفاده از سامانه آبیاری نوین، گیاهان سازگار با شرایط اقلیمی و بهینه سازی منابع آب بهره گرفت.
مشاهدات میدانی خبرنگار حوزه كشاورزی ایرنا هرمزگان حاكی است آنطور كه باید بهره برداران با مهم ترین اهداف این طرح یعنی صرفه جویی در مصرف آب و حتی شیوه های استفاده از آن آشنا نیستند كه این مهم نیاز به آموزش و راهكارهای بازدارنده دیگری به ویژه نصب كنتور دارد.
به گزارش ایرنا، بسیاری از كشاورزان این استان به خصوص در شهرستانهای میناب، رودان، حاجی آباد و حتی بندرعباس به طور شبانه روزی از این سامانه برای آبیاری استفاده می كنند كه چندان در صرفه جویی آب موثر نیست ؛ در صورت آموزش می تواند با توجه به نیاز آبی گیاه از این سامانه استفاده كند.
رئیس سازمان جهاد كشاورزی هرمزگان گفت: در 2 سال گذشته هشت هزار و 100 هكتاز از زمین های كشاورزی هرمزگان به سامانه های آبیاری نوین مجهز شده كه با توجه به 85درصد افزایش راندمان آبیاری؛ سالانه حدود 59 میلیون متر مكعب در مصرف آب بخش كشاورزی این استان صرفه جویی می شود.
ناصر حیدری پوری با اشاره به وسعت زمین های كشاورزی این استان 160 هزار هكتار(51درصد زراعی و 49درصد باغی) با تولید سالانه افزون بر 2 میلیون و 80 هزار تن محصول اعلام كرد و افزود: اولویت اجرای سامانه های آبیاری نوین در این استان با محصولات استراتژیكی همچون گندم، كلزا، كنجد، گیاهان دارویی، جو و دانه های روغنی است.
وی ادامه داد: دست یابی به چنین اهدافی به منظور تامین امنیت غذایی پایدار نیازمند استفاده و ترویج دانش نوین كشاورزی در بین بهره برداران است و كشت متراكم (گلخانه ای و داربستی)،سرمایه گذاری در زیرساخت ها شامل مكانیزه كردن كشاورزی و بكارگیری روش های نوین و مطلوب در تامین آب و آبیاری به عنوان طرح هایی نام برد كه می تواند در میان مدت به رفع مشكل كم آبی در این استان كمك كند.
وی از آب به عنوان یكی از مهمترین شاخصه های تولید در بخش كشاورزی نام برد و تصریح كرد: باید در مصرف بهینه و افزایش راندمان آن، بهره برداران نهایت همكاری را با كارشناسان جهاد كشاورزی و حتی آب منطقه ای استان داشته باشند.
حیدری پوری با تاكید بر استفاده صحیح از روش های نوین آبیاری توسط بهره برداران گفت: با وجود مجهز بودن نزدیك به 90 هزار هكتار از زمین های كشاورزی هرمزگان به این شیوه، متاسفانه عدم آگاهی بهره برداران از میزان نیاز آبی هر گیاه باعث شده تا تغییر مورد نظر در خصوص مصرف بهینه آب در بینش آنها ایجاد نشود.
این مقام مسئول میزان آب مورد نیاز برای تولید محصولات زراعی و باغی در هرمزگان را سالانه بیش از 2 میلیارد و 318 میلیون متر مكعب ذكر كرد و افزود: كمبود و تنش آبی باعث كاهش تولیدات باغی از جمله انبه و نارنگی در این استان شده است.
به گفته رئیس سازمان جهاد كشاورزی هرمزگان در این استان 74دشت وجود دارد كه 53درصد آنها از كیفیت آب مناسبی برخوردار نیستند درحالی كه 35 دشت در وضعیت ممنوعه قرار دارند.

**خشكسالی و برداشت بی رویه از آب های زیر زمینی در هرمزگان
17 سال خشكسالی و كم آبی در هرمزگان موجب خشك شدن 365 حلقه چاه آب آشامیدنی
، 18 دهنه چشمه و قنات،100 حلقه چاه آب و كاهش آب 135حلقه چاه بین30 تا 70 درصد شده و همچنین از 74 دشت موجود در هرمزگان تمامی آنها دارای عملكرد منفی هستند و 38 دشت ممنوعه بوده و آب مابقی دشت های این استان نیز شور اعلام شده است.
رئیس سازمان جهاد كشاورزی هرمزگان با اشاره به اینكه بخش عمده ای از آبهای استان شور هستند اظهار داشت: در كشور 110 گنبد نمكی وجود دارد كه 73گنبد آن در هرمزگان قرار دارد كه بایستی با برنامه ریزی مناسب، سرچشمه های آب شیرین این استان را به جای عبور از چنین گنبدهایی به دشت های كشاورزی هدایت كرد.
حیدری پوری اضافه كرد: طی 25 سال گذشته تاكنون حدود 6 هزار سازه آبخیزداری در این استان ساخته شده ولی به دلیل نداشتن جانمایی مناسب و احداث آنها بر روی سنگ بستر رودخانه ها نتوانسته اند آنطور كه باید نقش مناسبی در تامین آب مورد نیاز بخش كشاورزی داشته باشند.
وی از برداشت بی رویه آّب و وجود چند هزار حلقه چاه غیر مجاز را از دیگر علل افت ذخایر آبی این استان ذكر كرد و گفت: در هرمزگان 21 هزار و 241 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق، 639 دهانه چشمه و 169 رشته قنات وجود دارد كه تعدادی از آنها به ویژه قناتها و چشمه ها به دلیل افت سفره های زیرزمینی آب خشك شده اند.
وی یاد آور شد: از آنجا كه 85 درصد آب در دسترس هرمزگان به مصرف كشاورزی می رسد پرداختن به این بخش با محوریت حذف و یا كاهش استفاده از روش آبیاری پرمصرف و جایگزین كردن گیاهان با مصرف آب كمتر به جای گیاهان پرمصرف می تواند كاری منطقی و سودآور باشد.
به گزارش ایرنا، مدیر آب و خاك و فنی مهندسی سازمان جهاد كشاورزی هرمزگان بیان داشت: با حمایت دولت، مشاركت و استقبال بهره برداران در 2 دهه گذشته تاكنون نزدیك به 90 هزار هكتار از اراضی كشاورزی این استان به سیستم های آبیاری نوین مجهز شده است.
علی باقرزاده اظهار كرد: با ایجاد سامانه های نوین آبیاری در قالب طرح های اقتصاد مقاومتی ضمن صرفه جویی سالانه بیش از 500 میلیون مترمكعب آب و افزایش تولید محصولات، میزان مصرف بذر، سم و انواع كودهای شیمیایی نیز تا حدودی (25درصد) كاهش یافته است.
وی از افزایش بهره وری و تولید پایدار محصولات كشاورزی به عنوان مهم ترین اهداف برنامه اقتصاد مقاومتی در ارتباط با توسعه سامانه های نوین آبیاری نام برد كه منجر به بالا رفتن ضریب امنیت غذایی می شود.
به گفته مدیرآب و خاك و فنی مهندسی سازمان جهاد كشاورزی هرمزگان تجهیز هر هكتار از مزارع كشاورزی به سامانه آبیاری نوین باعث صرفه جویی در آب می شود كه كمك بزرگی به تعادل بخشی سفره های آب زیرزمینی این استان است.
این مقام مسئول با بیان اینكه 161 هزار هكتار از اراضی كشاورزی هرمزگان قابلیت اجرای این طرح را دارد پیش بینی كرد: تا پایان برنامه ششم وسعت زمینهای مجهز شده به سامانه آبیاری نوین در این استان به 120 هزار هكتار افزایش یابد.
باقرزاده از هرمزگان به عنوان یكی از سه استان پیشرو در اجرای این طرح ها نام برد و تاكید كرد: در صورت تامین اعتبارات لازم، تا پایان امسال 10 هزار هكتار از زمین های كشاورزی این استان به سامانه آبیاری نوین مجهز می شود.
وی یادآورشد: سال گذشته با اجرای 100 درصدی پروژه ها و مجهزشدن چهار هزار و 200هكتار از زمینهای كشاورزی به سامانه آبیاری نوین، رتبه اول كشو ربه این استان اختصاص داده شد.
** محدودیت منابع آبی هرمزگان و تاكید استاندار بر اصلاح مصرف
همان طوری كه امروز تعدادی از كشورها از نفت به عنوان یك ابزار قدرت و قوت استفاده می كنند با توجه به محدودیت منابع آبی و همچنین تغییرات اقلیمی و خشكسالی های مستمر در آینده ای نه چندان دور این ماده حیاتی به عنوان ابزاری اثربخش و كم یاب به نماد قدرت شماری از كشورهای جهان تبدیل خواهد شد و اهمیت آب زمانی مشخص تر می شود كه به یادآوریم در آینده نه چندان دور، میزان آّبهای ذخیره شده هر كشور، توان ملی آنرا شكل می دهد.
تحقیقات انجام شده از سوی سازمانهای بین المللی نیز نشانگر این است كه جهان در آینده ای نه چندان دور به صحنه رقابت كشورها برای به دست آوردن آب تبدیل می شود و وقتی بیشتر پی به اهمیت این موضوع می بریم كه بدانیم سازمان ملل متحد قرن حاضر یعنی 21 را قرن جنگ بر سر آب معرفی كرده است.
بنا بر آمار منتشره این سازمان هم اكنون بیشترین استفاده از منابع آب شیرین دنیا به بخش كشاورزی اختصاص دارد در حالی كه میزان مصرف آب در كشورهای درحال توسعه خیلی بیشتر از دیگر نقاط جهان است و از آنجایی كه ایران از نظر آب و هوایی و منابع آبی در وضعیت نامناسب اقلیمی قرار گرفته، هدر دادن آب به عنوان سرمایه ای ملی و حیاتی می تواند لطمه جبران ناپذیری به بخش های مختلف به ویژه كشاورزی وارد آورد.
از همین رو در آینده، موضوع آب به عنوان ماده ای حیاتی و حتی مهم ترین كالای اقتصادی با قابلیت بالا با دارا بودن فن آوری های جانبی مرتبط با آن در توسعه و نقش كشورمان در گفتمان های منطقه ای و جهانی در جایگاه ویژه ای قرار می گیرد.
استاندار هرمزگان با اشاره به محدود بودن حجم ذخایر آب این استان اظهار داشت: با وجود همه فعالیت هایی كه در زمینه جمع آوری روان آبها و انتقال آنها صورت گرفته اما تشنگی واقعیت همیشگی آنها است و باید بگویم؛ كم آبی همچنان واقعیتی تلخ و جدا ناپذیر برای این خطه از میهن اسلامی است.
جاسم جادری افزود: راههای مختلفی از سوی مدیران دولتی در وزارتخانه های نیرو و جهاد كشاورزی برای رفع مشكلات كم آبی (آشامیدنی و مصارف كشاورزی و صنعت و خانگی ) و حتی تامین آب برخی از استانها ارائه شده كه از جمله آنها می توان به نصب سیستم های آب شیرین كن در استانهای ساحلی و انتقال آب تولیدی آنها به مناطق نیازمند اشاره كرد.
وی از نصب كنتورهای حجمی در تلمبه های آب كشاورزی، مجهز كردن واحدهای صنعتی به دستگاههای تصفیه آب، جمع آوری روان آبها و هدایت آنها به مخازن (پروژه های آبخیزداری)ایجاد شده و همچنین تغییر شیوه های آبیاری مزارع و باغها از سنتی به نوین به عنوان دیگر پیشنهادهای مطرح شده نام برد كه درحال انجام است.
از آنجایی كه بیشترین میزان آب در هرمزگان به مصرف بخش كشاورزی می رسد مدیریت بهره برداری و مصرف آن در این بخش از اهمیت بیشتری برخوردار است و با وجود همه برنامه ها و فعالیت های صورت گرفته برای توسعه منابع آبی و استفاده بهینه از این ماده حیاتی و همچنین اختصاص منابع اعتباری مناسب طی 25سال گذشته تاكنون؛ بیم آن می رود كه بدون اصلاح مسیر نتوانیم مفاهیم توسعه پایدار را به مرحله اجرا درآوریم و در نتیجه ادامه روند كنونی نتواند پاسخگوی نیازها باشد.
كم آبی و خشكسالی از تهدید های جدی در بخش كشاورزی هرمزگان هستند كه برای مقابله با این تهدید ها باید از راهكارهایی همچون استفاده از سیستم آبیاری نوین، بهره گیری از گونه گیاهان سازگار با شرایط اقلیمی و بهینه سازی منابع آب بهره گرفت.
جهان بدون آب یا دست كم جهان با منابع آبی محدود، كابوس زمین در سال 2050 میلادی است، كابوسی كه در آن انسان ها منابع آبی كمتری در دسترس خواهند داشت و مقدار آبی كه در اختیار هر فرد قرار خواهد گرفت بر اساس پیش بینی ها تقریبا نصف میزان مصرف فعلی خواهد بود.
در كنار این موضوع رشد فزاینده جمعیت جهان به ویژه جمعیت شهری و افزایش مصرف آب شرب كابوسی از آینده برای انسان ترسیم كرده است.
از سوی دیگر بانك جهانی تخمین زده كه تا سال 2050 میلادی مقدار آبی كه در مناطق بایر در دسترس هر نفر قرار خواهد داشت به كمتر از نصف مقدار كنونی كاهش می یابد .
تغییرات جوی و رشد جمعیت، عوامل تازه كمبود آب معرفی شده و از تمامی دولت ها به ویژه دولت های مناطق مورد اشاره (خاورمیانه و شمال افریقا)خواسته شده تا با مشكل هدر رفتن آب مبارزه كنند و با احداث شبكه های كارآمدتر، میزان استفاده از آب را در همه بخش ها از جمله كشاورزی، صنعت و خانگی كاهش دهند.
*خبرنگار- رضا گیلانی * دبیر- زهرا هجینی نژاد*
6149/6048/ 6075